Schapen gaven naast wol en melk ook vlees en kaas. Ook de huiden werden gebruikt om kledij te maken. In de vroege landbouw was het schaap bovendien de voornaamste leverancier van mest en zo onmisbaar voor de graanteelt.
De Antwerpse zandstreek en de Kempen waren de enige streken van ons land waar mest in de stal zelf werd bewaard. Om zo weinig mogelijk mest te laten verloren gaan, werden schapen bij ons, in tegenstelling tot elders in Europa, dagelijks gestald. Overdag verbleef de kudde op de heide.
Met de dieren op stap
Niet enkel schapen, maar ook koeien en varkens werden gehoed. Een herder bracht zijn schapen naar woeste gronden. Met behulp van één of meerdere herdershonden dreef de herder zijn kudde bijeen. De koewachter ging met de koeien naar plaatsen waar gegraasd kon worden, terwijl de varkenshoeder met de varkens naar de eikenbossen trok.
Begrazing in natuurgebieden
In vele (natuur)gebieden wordt begrazing door natuurlijk wild zoals konijnen en reeën uitgevoerd. Ook gedomesticeerde grazers kunnen worden ingezet om in een afgerasterd gebied of onder hoede van een herder te grazen en een meer natuurlijk ecosysteem te ontwikkelen. Ging het vroeger om producten van het vee (vlees, huiden, melk, wol, mest) als einddoel, nu gaat het om het beheren van natuur- en landschappen als productiedoel.
Interactieve tentoonstelling?
Wil je nog meer te weten komen over begrazing met schapen, runderen en paarden? Met allerlei leuke doe-opdrachten ontdek je waarom deze dieren worden ingezet voor natuurbeheer. Daarnaast zijn er nog een aantal foto’s en verrassende weetjes over de herder met zijn schapen.
Praktische info
Van 13 mei 2011 tot 26 februari 2012 dagelijks gratis te bezoeken.
Openingsuren: weekdagen 9-17u; zaterdag, zon- en feestdagen 14-17u.
NEC De Vroente, Putsesteenweg 129, 2920 Kalmthout
http://www.devroente.be
Voor meer info over de tentoonstelling kan u terecht bij Krist Tack (NEC De Vroente): krist.tack@lne.vlaanderen.be of 03/6201837
Nieuwe schaapskudde in deelgebied de Kalmthoutse Heide Tekst: Veerle Mees
Reeds meer dan 30 jaar worden heideschapen ingezet bij het beheer van de Kalmthoutse Heide. Mede door deze begrazing wordt het heidelandschap open gehouden en blijft de heide jong en vitaal.Tot voor kort graasden de schapen binnen een groot permanent begrazingsraster, opgedeeld in verschillende begrazingsblokken. Bij deze manier van begrazing leven de schapen in vrijheid en zoeken ze zelf de meest geschikte plaatsen om te grazen, om te schuilen voor regen of hitte en om te rusten en te herkauwen. Zij werden echter niet aan hun lot overgelaten. De schaapherders controleerden dagelijks of de kuddes nog volledig en in goede gezondheid waren.
Deze vrije begrazing leverde een belangrijke bijdrage aan het in stand houden van de heide: eten van boomopslag en pijpenstrootje, verjongen van struikhei en afwisseling brengen in de vegetatie. Maar als het vooral gaat om het terugdringen van de steeds toenemende vergrassing, is een andere werkwijze nodig. Met een geherderde kudde is het mogelijk om de schapen intensief te laten grazen op een beperkte oppervlakte. Wanneer dit enkele jaren na elkaar herhaald wordt, kan de dominantie van pijpenstrootje op deze plaatsen doorbroken worden en komt er ruimte voor kiemende heideplanten.
De overeenkomst met de vorige herders liep af eind 2010. Het opmaken van een nieuwe overeenkomst voor de schapenbegrazing in de Kalmthoutse Heide was dan ook een geschikt moment om de begrazing te evalueren en over te schakelen op een andere manier van begrazing. Vanaf het begrazingsseizoen 2011 zal er dan ook gewerkt worden met een gehoede kudde, die geleid wordt door een herder en getrainde honden. Deze kudde zal bestaan uit ongeveer 300 volwassen moederdieren, eventueel met lammetjes. Daarnaast zullen ook nog steeds een honderdtal schapen extensief grazen binnen de permanente rasters. Ook de twee groepen Gallowayrunderen blijven hun aandeel in de begrazing leveren.
Tijdens een wandeling in de Kalmthoutse Heide is het mogelijk dat u vanaf 16 mei 2011 de gehoede kudde tegenkomt. Uiteraard is het een unieke ervaring om zo’n kudde een tijdje in het oog te houden. Houd er a.u.b. wel rekening mee dat de schapen, de hond en de herder aan het werk zijn en dat zij daarbij echt niet gestoord mogen worden.
Voor meer info over de nieuwe schaapskudde neemt u best contact op met Veerle Mees (ANB) veerle.mees@lne.vlaanderen.be of 03/6201840
