Wetenschappers hebben ontdekt dat er verrassend veel vissensoorten zijn die zo af en toe een kijkje op het land komen nemen. Meer dan 350 miljoen jaar geleden besloot een aantal vissen zich op het land te begeven. Het was een belangrijk moment in de geschiedenis van het leven op aarde. Want het leidde tot de evolutie van alle gewervelde landdieren, waaronder de mens.
Lastig?
Lang namen de onderzoekers aan dat het bijzonder lastig was voor vissen om het water te verlaten en dus de evolutie van landdieren op gang te brengen. Een vis die op het land springt, heeft tenslotte heel wat hindernissen te nemen: hij moet op het land zien adem te halen, zien te bewegen en zich ook nog eens zien voort te planten. En omdat het zo lastig was, zullen vissen het ook niet vaak gedaan hebben. In andere woorden: het moment waarop vissen meer dan 350 miljoen jaar geleden uit het water kwamen, was behoorlijk zeldzaam.
Uitstapjes op het land
Maar is dat wel zo? Een nieuw onderzoek suggereert van niet. Australische onderzoekers hebben ontdekt dat 33 verschillende families vissen elk minstens één soort bevatten die enige activiteit op het land vertoont. En in veel gevallen hebben de op het land actieve vissensoorten die vaardigheid onafhankelijk van elkaar ontwikkeld. “Deze uitstapjes op het land vinden plaats onder vissen die in verschillende klimaten leven, verschillende diëten hebben en in verschillende gebieden leven: van zoetwaterrivieren tot in de oceaan,” stelt onderzoeker Terry Ord. Veel van de soorten brengen maar korte tijd op het land door, maar er zijn er ook die uren of zelfs dagen op het land weten te overleven.
Een naakte slijmvis op het land. Afbeelding: Dr. Georgina Cooke.
Vrij gewoon
“Een vis buiten het water lijkt misschien een buitengewoon iets, maar het is in feite vrij gewoon,” concludeert Ord. “Een breed scala aan moderne vissen heeft herhaaldelijk amfibisch gedrag ontwikkeld en de beweging richting het land lijkt niet zo moeilijk te zijn als werd aangenomen.”
Naakte slijmvissen
Onder de vissen die de onderzoekers bestudeerden, bevinden zich onder meer de naakte slijmvissen. Binnen deze familie zijn soorten te vinden die altijd in het water blijven, maar ook soorten die – als ze eenmaal volwassen zijn – fulltime op het land verblijven (zie afbeelding bovenaan het artikel en het filmpje hieronder). Deze volwassen visjes leven op rotsen nabij de kustlijn, in het gespetter van de golven die op de rotsen kapot slaan. Bij laag getij verstoppen ze zich in gaten en spleten in die rotsen die vrij vochtig zijn . “In deze ene familie vissen lijkt de amfibische levensstijl herhaaldelijk – tussen drie en zeven keer – te zijn geëvolueerd.”
Het onderzoek suggereert dat het voor vissen niet ongewoon is om een uitstapje op het land te maken. En blijkbaar kan een vis de hindernissen die zo’n uitstapje met zich meebrengt gemakkelijker dan gedacht overkomen. “De grootste hindernis is wellicht uitdroging voorkomen,” denkt Ord. “Dit heeft directe gevolgen voor hun ademhaling op het land, omdat ze nog steeds hun kieuwen nodig hebben en die moeten vochtig blijven om goed te functioneren.”